Bệnh trào ngược dạ dày-thực quản là một bệnh tiêu hóa phổ biến có thể xảy ra ở cả người lớn và trẻ nhỏ. Tuy nhiên, phần lớn trường hợp bệnh thường gặp ở người lớn. Theo thống kê từ MSD, 10-20% người lớn từng bị trào ngược dạ dày thực quản ít nhất một lần trong đời. Chính vì vậy tạo cho người bệnh tâm lý chủ quan, đánh giá sai lầm về tính chất của bệnh. Trào ngược dạ dày thực quản có thể tiến triển và để lại những tổn thương không hồi phục nếu không được thăm khám và điều trị kịp thời. Tìm hiểu các dấu hiệu trào ngược dạ dày thực quản giúp bạn có phương án thay đổi lối sống và điều trị sớm, từ đó hạn chế tổn thương và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Trào ngược dạ dày là gì?
Trào ngược dạ dày thực quản hay Gastroesophageal Reflux Disease (GERD) là tình trạng bệnh lý khi chất trong dạ dày (bao gồm cả thức ăn, dịch mật, acid, enzym…) trào ngược gây các triệu chứng khó chịu và/hoặc gây biến chứng.
Trong điều kiện sinh lý bình thường, mỗi khi chúng ta ăn uống, thức ăn đưa từ miệng xuống thực quản, cơ vòng thực quản dưới mở ra cho phép thức ăn xuống dưới dạ dày, sau đó tự động đóng kín lại để ngăn không cho thức ăn và dịch vị trào ngược trở lại. Bệnh trào ngược dạ dày thực quản xảy ra khi dịch dạ dày trào ngược lên gây tổn thương các cơ quan: thực quản, thanh quản, miệng,..
Dấu hiệu trào ngược dạ dày
Hai triệu chứng điển hình nhất của GERD là ợ nóng và ợ trớ.
- Ợ nóng, ợ trớ
Ợ nóng là cảm giác nóng rát từ dạ dày (vùng thượng vị), dưới xương ức lan lên cổ. Ợ trớ là cảm giác có 1 dòng chảy của các chất (thức ăn, dịch, acid…) bị trào ngược vào trong thực quản, miệng, hạ hầu.. Các triệu chứng trên thường xuất hiện về đêm nhiều hơn ban ngày, tăng lên khi ăn hoặc nằm ngay sau ăn, khi cúi gập người, ép bụng, nằm ngửa, thay đổi tư thế và giảm đi khi uống nước ấm và sữa.
- Buồn nôn, nôn
Người bệnh trào ngược dạ dày thực quản dễ gặp tình trạng buồn nôn hoặc nôn khi ăn quá no. Triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản này cũng xuất hiện khi người bệnh nằm ngay sau khi ăn. Buồn nôn được nhận biết rõ ràng nhất với cảm giác bị nghẹn thức ăn ở cổ, gây khó chịu cho người bệnh.
Buồn nôn và nôn là một triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản thường bị nhầm lẫn với hiện tượng bội thực.Vì thế, khi bạn gặp triệu chứng này kéo dài, hãy đến khám bác sĩ chuyên khoa.
- Đau tức ngực thượng vị
Bạn có thể có cảm giác bị đè ép, thắt ở ngực, xuyên ra sau lưng và cánh tay. Nguyên nhân do axit trào ngược lên kích thích vào các đầu mút sợi thần kinh trên bề mặt niêm mạc thực quản, cơ quan cảm ứng đau sẽ đưa ra tín hiệu như đau ngực. Bạn cần tránh nhầm lẫn với các bệnh tim mạch và bệnh phổi khi có cùng triệu chứng.
- Khó nuốt
Là một sự suy giảm về việc chuyển thức ăn từ miệng vào dạ dày, nhưng không phổ biến ở GERD.
Các triệu chứng ngoài thực quản
- Ho mạn tính, kéo dài
- Viêm thanh quản, khàn giọng kéo dài: Do dây thanh quản bị tổn thương khi tiếp xúc với axit dạ dày. Người bệnh trào ngược dạ dày sẽ bị khản giọng do dây thanh phù nề, khó nói.
- Hen phế quản
- Mòn răng
- Miệng tiết nhiều nước bọt: là cơ chế tự bảo vệ của cơ thể ở vùng miệng nhằm trung hòa bớt lượng axit trào lên.
Ngoài các dấu hiệu trào ngược dạ dày phổ biến trên, người bệnh còn có thể gặp các bệnh lý khác được nghĩ đến là có liên quan như : viêm xoang, viêm tai giữa tái đi tái lại, xơ hóa phổi vô căn,…
Nguyên nhân bệnh trào ngược dạ dày
Nguyên nhân gây ra bệnh trào ngược dạ dày thực quản có sự phối hợp của nhiều yếu tố: Sự bất thường của cơ thắt thực quản dưới ,sự giảm co bóp của nhu động thực quản và hiện tượng tăng nhạy cảm của niêm mạc thực quản.
Những nguyên nhân dẫn đến sự bất thường của cơ thắt thực quản dưới:
- Tác dụng phụ của thuốc Tây: anticholinergic, thuốc HA chẹn kênh calci, Theophylline, Estrogen, chống trầm cảm ba vòng, Alendronate, Aspirin, muối sắt, NSAIDS, Potassium chloride, Tetracycline…
- Thói quen sinh hoạt dùng các chất kích thích và gây nghiện như: cafein, rượu, thuốc lá,…
- Các bệnh lý: Tổn thương hệ thần kinh phó giao cảm thực quản, bệnh lý nhiễm trùng ở thực quản gây xơ, yếu cơ vòng thực quản hoặc các bệnh lý di truyền, thoát vị hoành…
- Những nguyên nhân dẫn đến tình trạng dư thừa acid hay sự quá tải bên trong dạ dày
- Bệnh lý dạ dày: Rất nhiều bệnh lý dạ dày là nguyên nhân dẫn đến trào ngược dạ dày thực quản như viêm loét dạ dày, trợt niêm mạc dạ dày, ung thư dạ dày hay hẹp hang môn vị dạ dày…
- Thói quen ăn uống: Ăn quá no, ăn nhiều thực phẩm khó tiêu ( nước có gas, đồ ăn nhanh, trứng, sữa,…)
- Một số nguyên nhân khác dẫn đến trào ngược dạ dày thực quản
- Thừa cân béo phì gây tăng áp lực lên ổ bụng
- Mang thai
- Stress…
Các biến chứng của bệnh trào ngược dạ dày
Dạ dày là nơi chứa đựng và tiêu hóa một phần thức ăn. Để làm được nhiệm vụ tiêu hóa thức ăn dạ dày tiết ra một axit mạnh là axit hydrochloric HCl, axit này giúp hoạt hóa enzym pepsin- đóng vai trò chính trong việc tiêu hóa protein. Chính vì vậy mà bản thân dạ dày có một hàng rào rất kiên cố ngăn không cho các axit và các enzyme quay lại “ăn mòn” dạ dày. Tuy nhiên các cơ quan khác lại không có cơ chế bảo vệ này. Chính vì vậy khi tiếp xúc với dịch dạ dày, niêm mạc nhanh chóng bị tổn thương, ăn mòn, sau đó là phù nề, viêm nhiễm, xơ sẹo và dính, nặng hơn là ung thư. Cụ thể:
- Loét thực quản: Các vết loét có thể chảy máu, gây đau đớn và khó nuốt.
- Hẹp và sẹo thực quản: Trào ngược kéo dài và với tần suất cao sẽ khiến thực quản bị những tổn thương không thể phục hồi, hình thành nên các mô sẹo gây hẹp bên trong thực quản.
- Barrett thực quản: là tình trạng mô vảy ở đoạn dưới thực quản bị biến đổi thành mô dạng cột với các tế bào giống như ở ruột (dị sản ruột). Quá trình này là kết quả của sự tổn thương liên tục đến lớp lót của thực quản và nguyên nhân phổ biến nhất là trào ngược dạ dày thực quản.Đây là tiền thân của ung thư biểu mô tuyến, nên theo dõi nội soi để tìm biến dạng ác tính. Theo hướng dẫn năm 2016 của Hiệp hội Tiêu hóa Hoa Kỳ nội soi khuyến cáo sau mỗi 3 đến 5 năm đối với bệnh không loạn sản và khuyến nghị nên theo dõi nội soi + sinh thiết 06 – 12 tháng một lần với các trường hợp Barett thực quản có biểu hiện loạn sản để phát hiện các dấu hiệu cảnh báo sớm về ung thư.
- Ung thư thực quản: Có 2 loại ung thư thực quản chính: Ung thư biểu mô tuyến và ung thư biểu mô tế bào vảy. Trong đó, một yếu tố nguy cơ chính của ung thư thực quản là thực quản Barrett. Người ta ước tính cứ 10 – 20 người có thực quản Barrett thì có 1 người bị ung thư thực quản sau 10 – 20 năm.
Chẩn đoán trào ngược dạ dày thực quản
Sử dụng bộ câu hỏi GerdQ: từ 8 điểm trở lên gợi ý người bệnh có GERD.
- Nội soi thực quản – dạ dày tá tràng: là phương pháp có độ an toàn cao, đã được áp dụng rộng rãi để thăm dò trên các bệnh nhân có biểu hiện bệnh đường tiêu hóa trên trong đó có GERD. Nội soi giúp phát hiện các tổn thươngcó liên quan đến GERD : viêm thực quản trào ngược, Barett TQ, hẹp thực quản, thoát vị hoành, K thực quản, K dạ dày…
- Chụp thực quản dạ dày có cản quang
- Đo pH trở kháng thực quản 24h
- Đo áp lực và nhu động thực quản độ phân giải cao (HRM)
- Peptest
- Đo điện thế của niêm mạc thực quản ( TCM)
Sau khi được chẩn đoán xác định trào ngược thực quản dạ dày thì nên điều trị sớm để cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm của bệnh.
Phương pháp điều trị trào ngược dạ dày thực quản
Điều trị trào ngược dạ dày thực quản là sự phối hợp các phương pháp: thay đổi lối sống, thay đổi chế độ ăn, điều trị nội khoa, điều trị ngoại khoa và các thủ thuật khác.
– Phương pháp không dùng thuốc luôn được các bác sĩ khuyến khích bệnh nhân của mình. Một chế độ sinh hoạt hợp lý hay một chế độ ăn khoa học làm giảm đáng kể tần suất trào ngược dạ dày thực quản:
- Ăn thành từng bữa nhỏ. Nên ăn thường xuyên hơn là ăn ít bữa lớn đối với người có dấu hiệu trào ngược dạ dày thực quản.
- Lựa chọn các thực phẩm có tính kiềm, có khả năng trung hòa axit như thực phẩm từ tinh bột (bánh mì, bột yến mạch) hay đạm dễ tiêu.
- Hạn chế thực phẩm kích thích tăng tiết axit hay kích thích cơ thắt dưới thực quản: hoa quả có hàm lượng axit cao (chanh, cam, dứa…) và ít các sản phẩm từ sữa.
- Giảm sử dụng các thực phẩm giàu chất béo; thực phẩm chua cay.
- Không hút thuốc, uống rượu bia, đồ uống có gas, không sử dụng các chất kích thích.
- Giữ cân nặng hợp lý.
- Không nằm hoặc lao động ngay sau khi ăn.
- Thư giãn giảm stress có thể làm giảm triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản một cách rõ ràng.
– PPI 8 tuần với liều chuẩn: Một số loại PPI thường dùng với liệu chuẩn như Omeprazole 20mg/ngày, Lanzoprazole 30mg/ngày, Pantoprazole 20mg/ngày, Rabeprazole 20mg/ngày, Esomeprazole 20mg/ngày.
– Phẫu thuật được đặt ra trong trường hợp: Mục đích để củng cố, thắt chặt các cơ vòng thực quản dưới để ngăn chặn trào ngược bằng cách mổ nội soi.
+ Thoát vị hoành khe lớn.
+ Thất bại điều trị PPI nhiều lần, dị ứng với các thuốc điều trị GERD
Cần chẩn đoán loại trừ tất cả các bệnh lý khác trước khi chỉ định phẫu thuật với GERD
Với tỉ lệ bệnh lý trào ngược dạ dày ngày càng tăng cao tại nước ta như hiện nay, BVĐK tỉnh Thái Bình đã triển khai kỹ thuật Nội soi thực quản – dạ dày tá tràng không đau (nội soi dạ dày gây mê). Kỹ thuật được thực hiện trên hệ thống nội soi hiện đại, cho kết quả chính xác cao cùng đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng viên được đào tạo chuyên sâu, giàu kinh nghiệm. Chính vì vậy người bệnh có thể hoàn toàn yên tâm khi thăm khám và điều trị tại Bệnh viện, xua tan cảm giác lo lắng, sợ hãi khi thực hiện nội soi.
Đặt lịch ngay qua Hotline: 02273.841.730 (hoặc) 02273.830.158
Và đừng quên theo dõi chương trình tư vấn sức khỏe trực tuyến chủ đề “Trào ngược dạ dày thực quản: Nguyên nhân và cách điều trị” vào 9h30′ ngày 16/4/2023 với sự tham gia của Ths. Bs. Bùi Thị Tuyết Trinh – PTK Nội tiêu hóa, BVĐK tỉnh Thái Bình.
PHÒNG CTXH
